Socializmi është një varg sistemesh ekonomike dhe sociale të karakterizuara nga pronësia shoqërore dhe kontrolli demokratik i mjeteve të prodhimit, si dhe teoritë dhe lëvizjet politike që lidhen me to. Pronësia shoqërore mund t'i referohet formave të pronësisë publike, kolektive ose kooperativës, ose pronësisë së qytetarëve ndaj kapitalit. Ka shumë varietete të socializmit dhe nuk ka një përkufizim të vetëm që përfshin të gjithë, edhe pse pronësia shoqërore është elementi i përbashkët që ndahet nga format e ndryshme të tij.Sistemet ekonomike socialiste mund të ndahen në forma jo të tregut dhe të tregut. Socializmi jo-tregtar përfshin zëvendësimin e tregjeve të faktorëve dhe parave, me kritere inxhinierike dhe teknike, bazuar në llogaritjen e kryer në natyrë, duke prodhuar një mekanizëm ekonomik që funksionon sipas ligjeve të ndryshme ekonomike nga ato të kapitalizmit. Socializmi i tregut nuk synon të shmangë joefikasitetin dhe krizat që tradicionalisht lidhen me akumulimin e kapitalit dhe sistemin e fitimit. Në të kundërt, socializmi i tregut ruan përdorimin e çmimeve monetare, tregjeve të faktorëve dhe në disa raste të motivit të fitimit, në lidhje me funksionimin e ndërmarrjeve shoqërore dhe shpërndarjen e mallrave kapitale midis tyre. Fitimet e krijuara nga këto firma do të kontrolloheshin drejtpërsëdrejti nga fuqia punëtore e çdo firme, ose do të rriteshin për shoqërinë në përgjithësi në formën e dividentit social. Debati për llogaritjen e socializmit diskuton mundësinë dhe metodat e shpërndarjes së burimeve për një sistem socialist.Lëvizja politike socialiste përfshin një sërë filozofish politike që kanë origjinën në lëvizjet revolucionare të shekullit të mesëm deri në fund të shekullit të 18-të dhe shqetësim për problemet sociale që lidhen me kapitalizmin. Përveç debatit mbi tregjet dhe planifikimin, varietetet e socializmit ndryshojnë në formën e tyre të pronësisë shoqërore, se si menaxhimi duhet të organizohet brenda institucioneve prodhuese dhe rolin e shtetit në ndërtimin e socializmit.Diodomatet kryesore përfshijnë reformizmin kundrejt socializmit revolucionar dhe socializmit shtetëror kundrejt socializmit libertarian. Politika socialiste ka qenë centraliste dhe decentralizuar; internacionalist dhe nacionalist në orientim; organizuar përmes partive politike dhe kundër politikës partiake; herë herë të mbivendosura me sindikatat dhe në kohë të tjera të pavarura dhe të kritikuara nga sindikatat; dhe të pranishëm në të dy vendet e industrializuara dhe në zhvillim. Ndërsa të gjitha tendencat e socializmit e konsiderojnë veten demokratike, termi "socializëm demokratik" përdoret shpesh për të theksuar vlerën e lartë të avokatëve për proceset demokratike në ekonomi dhe sistemet demokratike politike, zakonisht për të tërhequr kontrast me tendencat që ata mund të perceptojnë të jenë jodemokratike në qasje. Socializmi demokratik përdoret shpesh për të barazuar kontrastin me sistemin politik të Bashkimit Sovjetik, të cilin kritikët argumentojnë se operojnë në mënyrë autoritare.Nga fundi i shekullit të 19-të, pas punës së Karl Marx dhe bashkëpunëtorit të tij Friedrich Engels, socializmi kishte ardhur në kuptimin e kundërshtimit ndaj kapitalizmit dhe avokimit për një sistem pas-kapitalist, bazuar në një formë të pronësisë shoqërore të mjeteve të prodhimit. Nga vitet 1920, demokracia sociale dhe komunizmi u bënë dy tendenca dominante politike brenda lëvizjes socialiste ndërkombëtare. Në këtë kohë, socializmi u shfaq si "lëvizja laike më e rëndësishme e shekullit të njëzetë në të gjithë botën. Është një ideologji politike (ose pikëpamje botërore), një lëvizje politike e gjerë dhe e ndarë" dhe ndërsa shfaqja e Bashkimit Sovjetik si i pari në botë shtetërore nominalisht socialiste çoi në shoqërimin e përhapur të socializmit me modelin ekonomik sovjetik, shumë ekonomistë dhe intelektualë argumentuan se në praktikë modeli funksiononte si një formë e kapitalizmit shtetëror ose një ekonomi administrative ose komanduese e paplanifikuar.Partitë dhe idetë e socialistëve mbeten një forcë politike me shkallë të ndryshme të pushtetit dhe ndikimit në të gjitha kontinentet, duke udhëhequr qeveritë kombëtare në shumë vende të botës. Sot, disa socialistë gjithashtu kanë adoptuar shkaqet e lëvizjeve të tjera sociale, të tilla si ambientalizmi, feminizmi dhe liberalizmi..
[Marksizmi][Revizionizëm: Marksizmi][John Dewey][Slavoj Žižek] |
